Kooperatif ve iştiraklerinin yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerinin hukuka aykırı işlemlerinin denetimler sonucunda tespit edilmesi durumunda, bu kişilerin ileride telafisi güç veya imkansız olabilecek zararlara yol açmalarını önlemek amacıyla, görevlerine ilgili Bakanlıkça son verilebilmesinin yolu açılmıştır.
Uygulamada “üst düzey yönetici”, “iştirak”, “kamu yararı”, “hizmet gereği”, “hukuka aykırılık”, “görevden almaya dayanak olan denetimi yapacak kişiler”, “görevden almanın teklif edilmesi/resen dikkate alınması”, “ileride telafisi güç veya imkansız olan zararların öngörülmesi”, “görevden alınanların yerine kimlerin
geçeceği” tartışmalı hususlardır.
İlgili Bakanlığın kooperatif yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerinin görevlerine son vermekle, özel bir tüzel kişiliğe bağlı olan bir hakkın kullanıldığı anlaşılmakta, Anayasa’da da hakların kısıtlanmasında yer alan “kamu yararı” kavramı, ilgili Bakanlığa verilen görevden alma yetkisinde kilit noktasını oluşturmakta olup görevden almalarda kamu yararı bulunup bulunmadığına da bakılmaktadır.
Kooperatif yöneticilerinin, kooperatifin iştiraklerinin yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerinin ilgili Bakanlıkça görevden alınması durumunda, boşalan yönetim kurulu üyelikleri ve yöneticilikler için, kooperatif tüzel kişiliğinin anasözleşmesine ve genel kurul kararlarına bakmak gerekmektedir.
Boşalan yönetici ve yönetim kurulu üyeliklerine, anasözleşmenin genel kurula verdiği yetki doğrultusunda genel kurulca veya genel kurulun bu yetkiyi yönetim kuruluna devretmiş olması halinde yönetim kurulunca atama yapılır.
İlgili mevzuatta, Bakanlığın 1 yıl içerisinde olağanüstü toplantının yapılmasının sağlanması amacıyla gereken tedbirleri alacağı ifade edilmiştir. Kooperatiflerde, anonim şirketlerden farklı olarak asil yönetim kurulu üye sayısı kadar yedek yönetim kurulu üyesi seçilmektedir. Bu bakımdan, görevden alınan yönetim kurulu üyesi yerine yedeklerden yeteri kadar üye çağrılması gerekmektedir. (T.C. Yasalar, 1969, md.55, 56).
Yedek yönetim kurulu üyelerinin göreve çağrılması, denetim kurulunun görevidir. Çağrılan yedekler, yönetim kurulu toplantı nisabını, yani Türk Ticaret Kanunu’nun 330’uncu maddesine göre en az yarısından bir fazlasını karşılıyorsa, genel kurulu çağırmaya gerek yoktur. Bu durumda eksik kalan 1 yönetim kurulu üyesi için yine Türk Ticaret Kanunu’nun 315’inci maddesine göre hareket edilir (T.C. Yasalar, 1956). Yedek üyelerle yönetim kurulunun oluşturulamaması veya üye sayısının tamamlanamaması halinde yedek üyelerin katılmasının ardından toplantı nisabı sağlanamamışsa, denetim kurulu tarafından seçimler yapılmak üzere genel kurul derhal toplantıya çağrılacaktır. (T.C. Yasalar, 1969, md.43) Bu bakımdan, görevden alma sonrasında eğer yedek yönetim kurulu varsa bunların, yoksa denetim kurulunca yapılacak çağrı üzerine genel kurulca seçilecek yeni yönetim kurulu üyelerinin görev yapmaları gerektiği düşünülmektedir.
Kooperatif yöneticilerinin, kooperatifin iştiraklerinin yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerinin ilgili Bakanlıkça görevden alınması durumunda, boşalan yönetim kurulu üyelikleri ve yöneticilikler için, kooperatif tüzel kişiliğinin anasözleşmesine ve genel kurul kararlarına bakmak gerekmektedir.
Boşalan yönetici ve yönetim kurulu üyeliklerine, anasözleşmenin genel kurula verdiği yetki doğrultusunda genel kurulca veya genel kurulun bu yetkiyi yönetim kuruluna devretmiş olması halinde yönetim kurulunca atama yapılır.
Kaynak: http://archive.ismmmo.org.tr/YAYINLAR/MALI_COZUM/MALICOZUM103.pdf
Uygulamada
- Tarımsal Kalkınma Kooperatifi hakkında hazırlanan soruşturma raporuna istinaden, Bakanlık Makamından Olur alınarak mevcut yönetim kurulu üyelerinin görevlerine son verilir.
- Söz konusu kooperatifin görevden uzaklaştırılan yönetim kurulunun yerine; 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 427 ve müteakip maddeleri kapsamında kooperatif tüzel kişiliği gerekli organından yoksun kaldığından ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu'nun 5983 sayılı Kanun'la değişik 90'ıncı maddesinin 3'üncü fıkrası hükmü kapsamında bir yıl içerisinde olağanüstü genel kurul toplantısı yapılır.
- İl Müdürlüğünce kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesinden (yoksa Asliye Hukuk Mahkemesi) kayyım atanması için başvuru yapılır.
- Mahkemenin vereceği karar doğrultusunda tescil ve ilan işlemleri yapılır.
